Cele ćwiczenia
- eksploracja sposobów, w jakie nasz umysł może automatycznie postrzegać sytuacje negatywnie i niszcząco dla osobowości
- odnalezienie głosów, które nas przed tym ostrzegają.
Wybór i odegranie sytuacji
Ćwiczenie rozpoczyna się od wspólnego wybrania sytuacji, w której ktoś zareagował nieadekwatnie, ze szkodą dla siebie lub po prostu czuł się niekomfortowo. Przykładem takiej sytuacji jest moment z przedstawienia odgrywanego dla gimnazjalistów w ramach projektu „Prze-móc prze-moc“, kiedy główna bohaterka ulega presji koleżanki i obiecuje ukraść portfel nauczycielce. Osoba w roli (uczestnik lub jeden z prowadzących) odgrywa wybraną przez grupę sytuację.
Na scenę wkraczają krytycy
W określonym momencie akcja zostaje zatrzymana i na scenę wkraczają krytycy (odgrywani przez uczestników). Każdy krytyk personifikuje jedną negatywną lub niszczącą myśl odgrywającego i wypowiada zdanie, które według grupy może słyszeć w głowie ta osoba.
Wewnętrzni krytycy mówią do nas różne rzeczy, jednak Ci najsilniejsi to:
- ten, który czyta myśli, wie wszystko, tzw. jasnowidzący lub alfa i omega (np. „nikt cię nie lubi“, „wszyscy się z ciebie śmieją“)
- ten, który porównuje (np. „wszyscy są lepsi od ciebie“)
- ten, który przykleja etykietki (np. „jesteś głupi“)
Walka głosów
Wkracza prowadzący, który przetwarza cały materiał, znajduje dowody i alternatywne wyjaśnienia zaprzeczające krytykom oraz udziela wsparcia ochotnikowi w roli. Głosy krytyków są przekształcane w pozytywne zdania — głosy wewnętrznych sprzymierzeńców.
Sprzymierzeńcy wchodzą na scenę i walczą z krytykami — każdy wypowiada swoje zdanie. Zazwyczaj pojawia się wtedy chaos, jak w głowie człowieka, który ma wewnętrzny konflikt, nie wie co zrobić. Osoba podgrywająca wyraźnie to czuje. Prowadzący przerywa wtedy scenkę, a grupa ma możliwość dowolnego ustawienia krytyków i sprzymierzeńców, decydowania o tonie i głośności tego co mówią. Pracując z dziećmi zauważyliśmy, że pomysłów jest bardzo wiele. Zazwyczaj krytycy kończą na kolanach, odwróceni tyłem do odgrywającego sytuację. Nie pozwalamy im wyjść, gdyż w życiu też zupełnie nie znikają. Musimy sobie z nimi radzić i wzmacniać w nas to, co pozytywne. Stąd sprzymierzeńcy otrzymują zazwyczaj miejsce na krzesłach lub stoją blisko osoby odgrywającej scenkę, mówią przekonująco, ciepłym głosem. Czasem, za namową grupy wybierają jedno zdanie, które ma największe znaczenie dla bohatera, jak np. „Bądź sobą!“ lun „Jesteś super w sporcie“ albo „Masz przyjaciół“.
Zwycięstwo sprzymierzeńców
Scenka odgrywana jest po raz ostatni i … okazuje się, że z pomocą sprzymierzeńców osobie podgrywającej udaje się podjąć lepszą decyzję. Wyraźnie też poprawia się jej samopoczucie i samoocena. Praca może zostać zakończona symbolicznym pomnikiem, pokazującym zwycięstwo sprzymierzeńców nad krytykami.
Na co zwrócić uwagę
Na koniec ćwiczenia zalecane jest wyjście z ról. Jest to szczególnie istotne przy pracy z dziećmi, aby osoby, które przegrały lub mówiły negatywne zdania nie miały później negatywnych emocji lub nieprzyjemności ze strony kolegów.
Zarówno na zakończenie pracy jak i w trakcie ćwiczenia istotne jest, aby prowadzący zadbał o bezpieczeństwo uczestników, o to, aby wybrana sytuacja nie była identyczna z historią konkretnej osoby z grupy i żeby odgrywający korzystali z tzw. płaszcza roli. Może się zdarzyć, jak podczas każdej pracy, która angażuje emocje, że któryś z uczestników otworzy się — ważne jest, aby prowadzący to zauważył i odpowiednio zadbał o takie osoby.
Tekst opracowano na podstawie kursu dramy prowadzonego przez autorkę techniki, Fionę Macbeth z Uniwersytetu w Exeter (Wielka Brytania) oraz doświadczeń z realizacji projektu profilaktyki przemocy Prze-móc prze-moc i warsztatów dla nauczycieli z komunikacji i rozwiązywania konfliktów.
